Vì sao Mỹ tham gia Thế chiến thứ nhất và tác động ra sao?

Khi Chiến tranh Thế giới thứ nhất nổ ra năm 1914, Tổng thống Wilson tuyên bố Hoa Kỳ sẽ trung lập, được nhiều người dân ủng hộ. Tuy nhiên, lập trường này thay đổi sau sự kiện tàu Lusitania bị Đức đánh chìm năm 1915, khiến gần 2.000 người thiệt mạng, trong đó có 128 người Mỹ. Thêm vào đó, bức điện Zimmermann tiết lộ kế hoạch liên minh giữa Đức và Mexico chống Mỹ đã khiến Tổng thống Wilson yêu cầu Quốc hội tuyên chiến với Đức. Hãy cùng Pywar khám phá lý do Mỹ tham gia Thế chiến thứ nhất và tác động của sự kiện này.

Chiến tranh Thế giới thứ nhất bắt đầu

Ngày 28 tháng 6 năm 1914, Thái tử Franz Ferdinand, người thừa kế ngai vàng của Đế quốc Áo-Hung, cùng vợ là Sophie đã bị một nhà dân tộc chủ nghĩa Serbia gốc Bosnia ám sát tại Sarajevo, thủ phủ của tỉnh Bosnia và Herzegovina thuộc Áo-Hung.

Chỉ một tháng sau, vào ngày 28 tháng 7, Áo-Hung tuyên chiến với Serbia. Trong vòng một tuần, Nga, Pháp, Bỉ, Anh và Serbia đã đứng về phe chống lại Áo-Hung và Đức, mở ra cuộc xung đột được gọi là Đại Chiến, cái tên ban đầu của Chiến tranh Thế giới thứ nhất.

Khối Liên minh Trung tâm

Đức và Áo-Hung sau đó liên minh với Đế quốc Ottoman và Bulgaria, được gọi chung là Khối Liên minh Trung tâm. Trong khi đó, Nga, Pháp và Anh, các cường quốc chính của phe Hiệp ước, dần nhận được sự hỗ trợ từ Ý, Nhật Bản, Bồ Đào Nha cùng một số quốc gia khác.

Vào ngày 4 tháng 8, khi Chiến tranh Thế giới thứ nhất bùng nổ khắp châu Âu, Tổng thống Woodrow Wilson tuyên bố Mỹ sẽ giữ vị trí trung lập, nhấn mạnh rằng quốc gia này “phải trung lập cả về thực tế lẫn danh nghĩa trong những ngày thử thách tâm hồn con người này.”

Không có lợi ích cốt lõi nào bị đe dọa, nhiều người dân Mỹ ủng hộ lập trường này. Ngoài ra, Mỹ là nơi cư trú của nhiều người nhập cư đến từ các quốc gia đang chiến tranh với nhau, và Wilson muốn tránh biến điều này thành vấn đề chia rẽ nội bộ.

Tuy nhiên, các công ty Mỹ vẫn tiếp tục vận chuyển lương thực, nguyên liệu thô và vũ khí cho cả phe Hiệp ước và phe Liên minh Trung tâm. Dù vậy, thương mại giữa Khối Liên minh Trung tâm và Mỹ bị hạn chế nghiêm trọng bởi lệnh phong tỏa hải quân của Anh đối với Đức. Ngoài ra, các ngân hàng Mỹ cũng cung cấp các khoản vay cho các quốc gia tham chiến, trong đó phần lớn dành cho phe Hiệp ước.

> Có thể bạn quan tâm: Chiến tranh thế giới thứ 2: Từ mặt trận phương Tây đến Thái Bình Dương

Sự kiện tàu Lusitania bị đánh chìm

Ngày 7 tháng 5 năm 1915, một tàu ngầm Đức đã đánh chìm tàu viễn dương Lusitania của Anh, khiến gần 1.200 người thiệt mạng, trong đó có 128 người Mỹ. Sự kiện này làm căng thẳng thêm mối quan hệ ngoại giao giữa Washington và Berlin, đồng thời góp phần khiến dư luận Mỹ quay lưng với Đức.

Tổng thống Wilson yêu cầu Đức chấm dứt các cuộc tấn công tàu ngầm không báo trước; tuy nhiên, ông không tin rằng Hoa Kỳ nên tham gia hành động quân sự chống lại Đức.

Một số người Mỹ không đồng tình với chính sách không can thiệp này, trong đó có cựu Tổng thống Theodore Roosevelt. Ông chỉ trích Wilson và kêu gọi Hoa Kỳ tham chiến, đồng thời thúc đẩy phong trào Chuẩn bị Chiến tranh (Preparedness Movement) nhằm thuyết phục quốc gia rằng cần sẵn sàng cho cuộc chiến.

‘Nước Mỹ trên hết’

Năm 1916, khi quân đội Mỹ được triển khai đến Mexico để truy bắt thủ lĩnh nổi dậy Pancho Villa sau cuộc tấn công vào Columbus, New Mexico, lo ngại về khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội Hoa Kỳ ngày càng tăng. Đáp lại, Tổng thống Wilson đã ký Đạo luật Quốc phòng vào tháng 6 năm đó, mở rộng quy mô Lục quân và Vệ binh Quốc gia. Đến tháng 8, ông tiếp tục ký luật nhằm tăng cường đáng kể sức mạnh Hải quân.

Trong chiến dịch tái tranh cử với các khẩu hiệu “Ông ấy đã giữ chúng ta tránh khỏi chiến tranh” và “Nước Mỹ trên hết,” Wilson giành được nhiệm kỳ thứ hai tại Nhà Trắng vào tháng 11 năm 1916.

Trong khi đó, một số người Mỹ đã tự nguyện tham gia cuộc chiến tại châu Âu. Ngay từ những tháng đầu của chiến tranh, một nhóm công dân Mỹ đã gia nhập Quân đoàn Lê dương Pháp, bao gồm nhà thơ Alan Seeger, tác giả bài thơ “I Have a Rendezvous with Death” – một tác phẩm yêu thích của Tổng thống John F. Kennedy. Seeger hy sinh trong chiến tranh năm 1916. Ngoài ra, một số người Mỹ khác tình nguyện tham gia Đội không quân Lafayette thuộc lực lượng Không quân Pháp hoặc lái xe cứu thương cho Dịch vụ Dã chiến Mỹ.

Chiến tranh tàu ngầm tái diễn

Vào tháng 3 năm 1916, một tàu ngầm U-boat của Đức đã phóng ngư lôi đánh chìm tàu chở khách Sussex của Pháp, khiến hàng chục người thiệt mạng, bao gồm cả một số công dân Mỹ. Sau sự kiện này, Hoa Kỳ đe dọa cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đức.

Đáp lại, Đức đưa ra cam kết Sussex, hứa sẽ ngừng tấn công các tàu chở khách và tàu buôn mà không cảnh báo trước. Tuy nhiên, vào ngày 31 tháng 1 năm 1917, Đức bất ngờ thay đổi quyết định, tuyên bố sẽ tiếp tục chiến tranh tàu ngầm không giới hạn. Đức tin rằng chiến lược này sẽ giúp họ giành chiến thắng trước khi Mỹ, vốn chưa sẵn sàng cho chiến tranh, có thể tham gia hỗ trợ phe Hiệp ước.

Đáp lại, Hoa Kỳ đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đức vào ngày 3 tháng 2. Trong tháng 2 và tháng 3, các tàu ngầm Đức đã đánh chìm hàng loạt tàu buôn của Mỹ, gây ra nhiều thương vong.

Bức điện Zimmermann

Vào tháng 1 năm 1917, Anh đã chặn và giải mã một thông điệp mã hóa từ Bộ trưởng Ngoại giao Đức Arthur Zimmermann gửi cho đại sứ Đức tại Mexico, Heinrich von Eckhart.

Bức điện Zimmermann đề xuất một liên minh giữa Đức và Mexico – láng giềng phía nam của Mỹ – nếu Mỹ tham gia chiến tranh đứng về phía phe Hiệp ước. Theo thỏa thuận, Đức sẽ hỗ trợ Mexico giành lại các lãnh thổ đã mất trong Chiến tranh Mỹ-Mexico, bao gồm Texas, New Mexico và Arizona. Ngoài ra, Đức còn muốn Mexico thuyết phục Nhật Bản gia nhập phe của Đức trong cuộc xung đột.

Người Anh đã chuyển bức điện Zimmermann cho Tổng thống Wilson vào ngày 24 tháng 2, và đến ngày 1 tháng 3, báo chí Mỹ công bố thông tin này. Công chúng Mỹ phẫn nộ trước nội dung bức điện, và cùng với việc Đức tái diễn chiến tranh tàu ngầm, điều này đã thúc đẩy Hoa Kỳ tham gia cuộc chiến.

Mỹ tuyên chiến với Đức

Ngày 2 tháng 4 năm 1917, Tổng thống Wilson phát biểu trước phiên họp đặc biệt của Quốc hội, yêu cầu tuyên chiến với Đức với lời tuyên bố: “Thế giới cần được bảo vệ cho nền dân chủ.”

Ngày 4 tháng 4, Thượng viện bỏ phiếu với tỷ lệ 82 phiếu thuận và 6 phiếu chống để tuyên chiến. Hai ngày sau, vào ngày 6 tháng 4, Hạ viện cũng thông qua nghị quyết chiến tranh với tỷ lệ 373 phiếu thuận và 50 phiếu chống.

Trong số những người phản đối có Hạ nghị sĩ Jeannette Rankin của Montana, người phụ nữ đầu tiên trong Quốc hội. Đây là lần thứ tư Quốc hội Mỹ tuyên chiến, sau các cuộc chiến năm 1812, Chiến tranh Mỹ-Mexico, và Chiến tranh Tây Ban Nha-Mỹ năm 1898.

Đầu năm 1917, quân đội Mỹ chỉ có 133.000 người. Vào tháng 5, Quốc hội thông qua Đạo luật Nghĩa vụ quân sự, tái áp dụng chế độ nghĩa vụ quân sự lần đầu tiên kể từ Nội chiến, dẫn đến khoảng 2,8 triệu người gia nhập quân đội Mỹ đến cuối cuộc chiến. Ngoài ra, khoảng 2 triệu người Mỹ khác đã tình nguyện phục vụ trong lực lượng vũ trang.

Những binh sĩ bộ binh đầu tiên của Mỹ đến châu Âu vào tháng 6 năm 1917; đến tháng 10, họ chính thức tham chiến tại Pháp. Tháng 12, Mỹ tuyên chiến với Áo-Hung (Mỹ không bao giờ chính thức tuyên chiến với Đế quốc Ottoman hay Bulgaria).

Khi chiến tranh kết thúc vào tháng 11 năm 1918 với chiến thắng của phe Hiệp ước, hơn 2 triệu binh sĩ Mỹ đã tham chiến tại Mặt trận phía Tây ở châu Âu, và hơn 50.000 người đã hy sinh.

Lời kết

Qua nội dung trên về Mỹ tham gia Thế chiến thứ nhất, Pywar hy vọng đã giúp bạn hiểu rõ hơn về những sự kiện dẫn đến quyết định quan trọng này. Từ chính sách trung lập ban đầu, vụ chìm tàu Lusitania, bức điện Zimmermann, đến chiến tranh tàu ngầm của Đức, tất cả đã đẩy Mỹ vào cuộc chiến. Với sự tham gia của hơn 4,8 triệu binh sĩ, Mỹ đã thay đổi cục diện chiến tranh và đóng góp lớn vào chiến thắng của phe Hiệp ước. Hy vọng bài viết mang lại góc nhìn toàn diện về vai trò của Mỹ trong Thế chiến thứ nhất.

Xem thêm các bài viết khác về lịch sử chiến trang tại danh mục Lịch sử chiến tranh thế giới và lịch sử chiến tranh Việt Nam để cập nhật thêm kiến thức, tin tức về các cuộc chiến đã xảy ra trên thế giới này nhé!

Biên dịch nội dung: Lê Tuấn

Nguồn: history.com – US Entry Into World War I