English
Trận Stalingrad, diễn ra từ tháng 8/1942 đến tháng 2/1943, là cuộc chiến khốc liệt giữa Nga và Đức Quốc xã trong Chiến tranh thế giới thứ II. Với hơn hai triệu binh lính giao chiến, gần hai triệu người thương vong, bao gồm hàng chục nghìn thường dân Nga. Cuộc chiến tại trung tâm công nghiệp chiến lược của Nga xuất phát từ tham vọng của Đức Quốc xã và đánh dấu bước ngoặt quan trọng giúp Đồng minh giành lợi thế. Trong bài viết này, Pywar chia sẻ lý do xảy ra cuộc chiến, diễn biến và ý nghĩa lịch sử của sự kiện này.
Lý do trận Stalingrad diễn ra
Vào giữa Chiến tranh thế giới thứ 2, sau khi chiếm được phần lớn lãnh thổ Ukraine và Belarus vào mùa xuân năm 1942, quân đội Đức Quốc xã quyết định tiến hành một cuộc tấn công vào miền nam Nga vào mùa hè cùng năm.
Dưới sự lãnh đạo của Joseph Stalin, lực lượng Liên Xô đã đẩy lùi thành công một cuộc tấn công của Đức nhắm vào Moscow trong mùa đông 1941-1942. Tuy nhiên, Hồng quân Liên Xô chịu tổn thất nặng nề về cả nhân lực và vũ khí trong cuộc chiến này. Stalin và các tướng lĩnh, bao gồm cả Nikita Khrushchev, dự đoán Đức sẽ tiếp tục nhắm vào Moscow. Nhưng Hitler và quân đội Đức lại có kế hoạch khác.
Hitler đặt mục tiêu chiếm Stalingrad, một trung tâm công nghiệp quan trọng của Nga, nơi sản xuất nhiều loại hàng hóa, bao gồm pháo binh cho quân đội. Sông Volga, chảy qua thành phố, cũng là tuyến vận tải quan trọng nối liền phần phía tây với các khu vực phía đông xa xôi của Nga.
Hitler xem Stalingrad là một chiến lợi phẩm mang giá trị tuyên truyền lớn, vì thành phố mang tên của Stalin. Về phía Liên Xô, điều này càng khiến họ quyết tâm bảo vệ thành phố bằng mọi giá. Khi Hitler tuyên bố rằng toàn bộ nam giới ở Stalingrad sẽ bị giết và phụ nữ bị trục xuất sau khi chiếm được thành phố, một cuộc chiến khốc liệt đã được định hình.
Stalin ra lệnh cho tất cả những người Nga đủ sức cầm súng phải tham gia bảo vệ thành phố. Ngày 23 tháng 8 năm 1942, Tập đoàn quân số 6 của Đức bắt đầu cuộc tấn công vào Stalingrad.
- Quân đội Đức Quốc xã quyết định tiến hành một cuộc tấn công vào miền nam Nga vào mùa hè cùng năm. (Nguồn: Sưu tầm)
Trận Stalingrad bắt đầu
Lực lượng Nga ban đầu đã kìm hãm được bước tiến của quân Đức Quốc xã trong các cuộc giao tranh khốc liệt ở phía bắc Stalingrad. Dù mất hơn 200.000 binh sĩ, Hồng quân Liên Xô vẫn ngăn chặn được quân Đức.
Nhận biết rõ kế hoạch của Hitler, Nga đã sơ tán phần lớn kho lương thực và gia súc khỏi Stalingrad, nhưng hơn 400.000 cư dân thành phố không được di tản, vì lãnh đạo Nga tin rằng sự hiện diện của họ sẽ khích lệ binh lính.
Chỉ vài ngày sau khi bắt đầu tấn công, không quân Luftwaffe của Đức đã làm cho sông Volga không thể sử dụng để vận chuyển, đồng thời đánh chìm nhiều tàu thương mại Nga. Từ cuối tháng 8, Luftwaffe liên tục thực hiện hàng chục cuộc không kích, khiến thành phố chìm trong cảnh hoang tàn.
Số thường dân thiệt mạng không được ghi lại chính xác, nhưng ước tính hàng chục nghìn người đã bị giết và nhiều người khác bị bắt, bị đưa sang Đức làm lao động khổ sai.
Đến tháng 9, Luftwaffe kiểm soát bầu trời Stalingrad, khiến Nga rơi vào tình trạng tuyệt vọng. Những công nhân không tham gia sản xuất vũ khí được kêu gọi chiến đấu, thường không có vũ khí. Phụ nữ cũng được huy động đào chiến hào tại tiền tuyến.
Tuy nhiên, Nga tiếp tục chịu tổn thất nặng nề, và đến mùa thu năm 1942, Stalingrad gần như đã bị phá hủy hoàn toàn.
- Pháo binh Nga chuẩn bị khai hỏa trong trận Stalingrad, 1942, thể hiện sự kháng cự kiên cường trước quân Đức. (Nguồn: Sưu tầm)
“Không được lùi bước!”
Mặc dù chịu thiệt hại nặng nề và liên tiếp hứng chịu các cuộc không kích của Luftwaffe, Stalin vẫn ra lệnh cho quân đội tại Stalingrad không được phép rút lui, với Sắc lệnh số 227 nổi tiếng: “Không được lùi bước!” Những binh lính đầu hàng sẽ phải đối mặt với tòa án quân sự và có thể bị tử hình.
Lực lượng Nga, với chưa đầy 20.000 binh sĩ và ít hơn 100 xe tăng trong thành phố, cuối cùng cũng nhận được viện binh từ các tướng lĩnh của Stalin. Các trận chiến ác liệt diễn ra trên từng con phố, khi cả hai bên sử dụng các tay bắn tỉa đặt trên mái nhà.
Dưới sự chỉ huy của các tướng Georgy Zhukov và Aleksandr Vasilevsky, quân Nga tập trung tại vùng núi phía bắc và phía tây Stalingrad, từ đó triển khai Chiến dịch Uranus – một cuộc phản công chiến lược.
Đến cuối tháng 11 năm 1942, quân Nga thiết lập vòng vây phòng thủ, giam cầm gần 300.000 binh sĩ Đức và đồng minh trong Tập đoàn quân số 6. Vòng vây này khiến quân Đức rơi vào cảnh thiếu thốn lương thực, và sự yếu kém đó đã bị Nga tận dụng trong những tháng mùa đông khắc nghiệt tiếp theo.
- Tướng Georgy Zhukov và các tướng lĩnh Liên Xô chỉ huy trận Stalingrad. (Nguồn: Sưu tầm)
Mùa đông nước Nga bắt đầu
Mùa đông khắc nghiệt của Nga bắt đầu, đặt quân Đức vào thế bất lợi khi phải chiến đấu trong điều kiện khắc nghiệt mà họ không quen thuộc. Các tướng lĩnh Liên Xô tận dụng cơ hội này, củng cố vị trí xung quanh Stalingrad, cắt đứt nguồn cung cấp và siết chặt vòng vây quanh quân Đức.
Nhờ những chiến thắng ở các khu vực lân cận, như tại Rostov-on-Don, cách Stalingrad 250 dặm, lực lượng phe Trục – chủ yếu là Đức và Ý – bị kéo căng. Trong Chiến dịch Little Saturn, quân Nga đã phá vỡ phòng tuyến của các lực lượng Ý ở phía tây thành phố.
Bị mắc kẹt trong Stalingrad, các tướng lĩnh Đức từ bỏ nỗ lực giải cứu, nhưng Hitler vẫn từ chối đầu hàng, mặc cho binh lính của ông cạn kiệt lương thực và đạn dược trong điều kiện khắc nghiệt của mùa đông Nga.
- Quân Đức chịu cảnh khắc nghiệt của mùa đông Nga trong trận Stalingrad, 1942. (Nguồn: Sưu tầm)
Trận Stalingrad kết thúc
Đến tháng 2 năm 1943, quân Nga tái chiếm Stalingrad và bắt giữ gần 100.000 binh sĩ Đức, mặc dù một số nhóm kháng cự nhỏ vẫn tiếp tục chiến đấu đến đầu tháng 3. Phần lớn tù binh Đức chết trong các trại giam của Nga vì bệnh tật hoặc đói khát.
Thất bại tại Stalingrad là lần đầu tiên trong Chiến tranh thế giới thứ II mà Hitler công khai thừa nhận thất bại. Trận chiến khiến Hitler và phe Trục phải chuyển sang thế phòng thủ, đồng thời nâng cao tinh thần của quân đội Nga trên Mặt trận phía Đông.
Nhiều nhà sử học tin rằng trận Stalingrad đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong cuộc chiến, mở đầu cho hành trình giành chiến thắng của lực lượng Đồng minh gồm Nga, Anh, Pháp và Mỹ.
Vào tháng 2 năm 2018, người dân Nga tập trung tại Volgograd, tên hiện tại của Stalingrad, để kỷ niệm 75 năm kết thúc trận chiến tàn khốc này.
- Cờ Liên Xô tung bay tại Berlin, đánh dấu chiến thắng lịch sử của lực lượng Đồng minh trong Thế chiến II. (Nguồn: Sưu tầm)
Lời kết
Qua bài viết, Pywar hy vọng giúp độc giả hiểu rõ hơn về Trận Stalingrad, cuộc chiến khốc liệt bắt nguồn từ tham vọng mở rộng lãnh thổ của Đức Quốc xã và tầm quan trọng chiến lược của Stalingrad. Trận chiến kéo dài từ tháng 8/1942 đến tháng 2/1943, khiến gần 2 triệu người thương vong, bao gồm binh sĩ và thường dân. Kết thúc với chiến thắng của Liên Xô, trận Stalingrad đánh dấu thất bại lớn đầu tiên của Hitler, buộc phe Trục chuyển sang thế phòng thủ. Đây cũng là bước ngoặt quan trọng trong Chiến tranh thế giới thứ II, khởi đầu hành trình giành chiến thắng của lực lượng Đồng minh.
Hãy tiếp tục theo dõi chúng tôi để không bỏ lỡ những nội dung lịch sử chiến tranh thế giới và tin tức mới nhất quân sự đặc sắc!
Biên dịch nội dung: Lê Tuấn
Nguồn: History.com – Battle of Stalingrad
