Thảm sát Thiên An Môn: Cách chính quyền Trung Quốc che giấu tội ác

Cuộc biểu tình tại Quảng trường Thiên An Môn năm 1989 (Thảm sát Thiên An Môn) là một phong trào do sinh viên dẫn đầu, kêu gọi dân chủ, tự do ngôn luận và báo chí tự do tại Trung Quốc. Ban đầu, những người ủng hộ dân chủ đã tuần hành qua Bắc Kinh để đến Quảng trường Thiên An Môn sau sự kiện ông Hồ Diệu Bang qua đời vào tháng 4 năm 1989. Ông Hồ là một cựu lãnh đạo Đảng Cộng sản, người từng nỗ lực thúc đẩy các cải cách dân chủ tại Trung Quốc.

Trong khi tưởng nhớ ông, các sinh viên đã kêu gọi xây dựng một chính phủ cởi mở hơn và dân chủ hơn trên toàn quốc. Dần dần, hàng ngàn người đã tham gia cùng các sinh viên tại Quảng trường Thiên An Môn, với số lượng người biểu tình tăng lên đến hàng chục nghìn vào giữa tháng 5. Tuy nhiên, cuộc biểu tình đã bị chấm dứt bằng một cuộc đàn áp gây nhiều thương vong vào ngày 4 và 5 tháng 6 năm 1989.

Nguyên nhân dẫn đến thảm sát Thiên An Môn

Các cuộc biểu tình tại Quảng trường Thiên An Môn bắt nguồn từ sự bất mãn kéo dài về những hạn chế trong tự do chính trị tại Trung Quốc, nơi hệ thống chính trị một đảng do Đảng Cộng sản lãnh đạo giữ vai trò chi phối. Bên cạnh đó, tình trạng khó khăn kinh tế kéo dài cũng là một yếu tố quan trọng.

Mặc dù chính phủ Trung Quốc đã thực hiện một số cải cách trong thập niên 1980, đưa vào các yếu tố của chủ nghĩa tư bản, nhưng tầng lớp lao động và người nghèo vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức lớn, bao gồm tình trạng thiếu việc làm và mức độ nghèo đói gia tăng.

Các sinh viên tham gia biểu tình cũng lập luận rằng hệ thống giáo dục của Trung Quốc không trang bị đủ kỹ năng để họ thích nghi với một nền kinh tế có yếu tố thị trường tự do và hội nhập toàn cầu. Một số lãnh đạo trong chính phủ Trung Quốc đồng cảm với các yêu cầu của người biểu tình, trong khi số khác lại coi họ là mối đe dọa chính trị.

Tuyên bố thiết quân luật

Ngày 13 tháng 5 năm 1989, một số sinh viên biểu tình đã khởi xướng cuộc tuyệt thực, điều này đã truyền cảm hứng cho nhiều cuộc tuyệt thực và biểu tình tương tự trên khắp Trung Quốc. Khi phong trào ngày càng lan rộng, chính phủ Trung Quốc ngày càng lo ngại, đặc biệt là vì các cuộc biểu tình gây gián đoạn chuyến thăm của Thủ tướng Liên Xô Mikhail Gorbachev vào ngày 15 tháng 5.

Lễ đón tiếp ông Gorbachev, ban đầu dự kiến diễn ra tại Quảng trường Thiên An Môn, đã phải chuyển sang tổ chức tại sân bay. Tuy nhiên, ngoài sự thay đổi này, chuyến thăm vẫn diễn ra suôn sẻ. Mặc dù vậy, cảm thấy cần phải ngăn chặn các cuộc biểu tình, chính phủ Trung Quốc đã tuyên bố thiết quân luật vào ngày 20 tháng 5, đồng thời triển khai 250.000 binh lính vào Bắc Kinh.

Đến cuối tháng 5, hơn một triệu người biểu tình đã tụ tập tại Quảng trường Thiên An Môn và khu vực lân cận. Họ tổ chức các cuộc tuần hành và thắp nến tưởng niệm hàng ngày. Những hình ảnh về các sự kiện này đã được các tổ chức truyền thông truyền tải đến khán giả tại Hoa Kỳ, châu Âu và trên toàn thế giới.

Sự kiện Thiên An Môn

Khi sự hiện diện ban đầu của quân đội không thể dập tắt các cuộc biểu tình, chính quyền Trung Quốc đã quyết định gia tăng mức độ trấn áp. Vào lúc 1 giờ sáng ngày 4 tháng 6 năm 1989, binh lính và cảnh sát Trung Quốc đã tiến vào Quảng trường Thiên An Môn, sử dụng đạn thật để tấn công đám đông.

Mặc dù hàng nghìn người biểu tình chỉ cố gắng chạy trốn, một số khác đã phản kháng bằng cách ném đá vào lực lượng tấn công và đốt cháy các phương tiện quân sự. Theo ước tính từ các phóng viên và nhà ngoại giao phương Tây có mặt tại Bắc Kinh ngày hôm đó, số người thiệt mạng trong sự kiện Thiên An Môn dao động từ hàng trăm đến hàng nghìn, và có đến 10.000 người bị bắt giữ.

Các nhà lãnh đạo trên thế giới, bao gồm cả ông Mikhail Gorbachev, đã lên án hành động quân sự này. Chưa đầy một tháng sau đó, Quốc hội Hoa Kỳ đã bỏ phiếu áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Trung Quốc, viện dẫn lý do vi phạm nhân quyền.

Người đàn ông chặn xe tăng tại Thiên An Môn

Hình ảnh một người đàn ông không rõ danh tính đứng đơn độc, dũng cảm ngăn chặn một hàng xe tăng của quân đội Trung Quốc vào ngày 5 tháng 6 năm 1989 đã trở thành biểu tượng lâu dài về sự kiện này. Người đàn ông này, được biết đến với tên gọi “Người chắn xe tăng Thiên An Môn,” đã khắc sâu vào tâm trí thế giới như một biểu tượng của lòng dũng cảm và sự phản kháng hòa bình.

Lịch sử Quảng trường Thiên An Môn

Mặc dù các sự kiện năm 1989 hiện nay chiếm phần lớn sự chú ý toàn cầu về Quảng trường Thiên An Môn, địa điểm này từ lâu đã là một giao lộ quan trọng trong thành phố Bắc Kinh. Quảng trường được đặt tên theo Thiên An Môn, hay còn gọi là “Cổng Hòa Bình Thiêng Liêng,” đánh dấu lối vào Tử Cấm Thành nổi tiếng. Vị trí này trở nên đặc biệt quan trọng khi Trung Quốc chuyển đổi từ nền chính trị do hoàng đế lãnh đạo sang chế độ do Đảng Cộng sản quản lý.

Triều đại nhà Thanh là triều đại phong kiến cuối cùng cai trị Trung Quốc, nắm quyền từ giữa thế kỷ 17 đến năm 1912. Cuộc Cách mạng Tân Hợi năm 1911 đã dẫn đến sự sụp đổ của nhà Thanh và sự ra đời của Trung Hoa Dân Quốc.

Tuy nhiên, những năm đầu của nền cộng hòa bị đánh dấu bởi tình trạng bất ổn chính trị, và đất nước đã rơi vào ách thống trị của Nhật Bản trong giai đoạn dẫn đến Chiến tranh thế giới thứ 2. Trong thời gian Nhật chiếm đóng, khoảng 20 triệu người Trung Quốc đã thiệt mạng.

Ngày Quốc Khánh

Sau khi ảnh hưởng của Nhật Bản suy giảm sau Chiến tranh Thế giới thứ Hai, Trung Quốc bước vào một giai đoạn nội chiến. Đến cuối cuộc nội chiến vào năm 1949, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã kiểm soát phần lớn lãnh thổ Trung Quốc đại lục và thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Mao Trạch Đông.

Ngày 1 tháng 10 năm 1949, một buổi lễ kỷ niệm trọng đại đã được tổ chức tại Quảng trường Thiên An Môn, với sự tham gia của hơn một triệu người dân Trung Quốc. Sự kiện này được biết đến với tên gọi Ngày Quốc Khánh và vẫn được tổ chức hàng năm vào ngày này, với các hoạt động kỷ niệm lớn nhất diễn ra tại quảng trường.

Chủ tịch Mao Trạch Đông, được coi là người sáng lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, hiện được an táng tại Quảng trường Thiên An Môn, trong một lăng mộ nằm ngay trên quảng trường.

Kiểm duyệt liên quan đến Thảm sát Thiên An Môn

Ngày nay, các cuộc biểu tình và sự kiện đàn áp tại Quảng trường Thiên An Môn vào ngày 4 và 5 tháng 6 năm 1989 vẫn tiếp tục thu hút sự chú ý trên toàn thế giới. Năm 1999, Cơ quan Lưu trữ An ninh Quốc gia Hoa Kỳ đã công bố tài liệu Tiananmen Square, 1989: The Declassified History, bao gồm các tệp của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ liên quan đến các cuộc biểu tình và cuộc đàn áp quân sự sau đó.

Mãi đến năm 2006, ông Vu Đông Nguyệt, một nhà báo bị bắt vì ném sơn vào bức chân dung Mao Trạch Đông tại Quảng trường Thiên An Môn trong cuộc biểu tình, mới được trả tự do sau nhiều năm bị giam cầm.

Vào dịp kỷ niệm 20 năm sự kiện này, chính phủ Trung Quốc đã cấm các nhà báo vào Quảng trường Thiên An Môn và chặn truy cập vào các trang tin tức nước ngoài cũng như mạng xã hội. Dù vậy, hàng nghìn người vẫn tham dự buổi thắp nến tưởng niệm tại Hồng Kông. Trước lễ kỷ niệm 30 năm vào năm 2019, tổ chức Human Rights Watch có trụ sở tại New York đã công bố một báo cáo chi tiết về các vụ bắt giữ tại Trung Quốc liên quan đến những người tham gia cuộc biểu tình.

Các sự kiện năm 1989 tại Quảng trường Thiên An Môn cũng đã bị kiểm duyệt mạnh mẽ trên mạng internet được kiểm soát chặt chẽ của Trung Quốc. Theo một khảo sát được công bố vào năm 2019 bởi Đại học Toronto và Đại học Hồng Kông, hơn 3.200 từ liên quan đến sự kiện này đã bị kiểm duyệt.

Lời kết

Cuộc biểu tình tại Quảng trường Thiên An Môn năm 1989 không chỉ là một trang sử đẫm máu mà còn là lời nhắc nhở sâu sắc về giá trị của tự do và dân chủ. Từ những nguyên nhân kinh tế, chính trị đến diễn biến khốc liệt và hệ quả đau thương, sự kiện này đã để lại những bài học quan trọng cho thế giới. Pywar hy vọng rằng qua bài viết này, độc giả sẽ hiểu rõ hơn về những thách thức trong hành trình đi tìm tự do, đồng thời nâng cao nhận thức về quyền con người và những giá trị cốt lõi mà mỗi cá nhân và xã hội cần trân trọng.

Và đừng quên khám phá, tìm hiểu thêm các bài viết khác về chiến tranh tổng hợp và tin tức mới nhất nhé!

Biên dịch nội dung: Lê Tuấn

Nguồn: history.com – Tiananmen Square Protests