Chiến tranh thế giới thứ 2: Từ mặt trận phương Tây đến Thái Bình Dương

Chiến tranh thế giới thứ 2, cuộc xung đột lớn nhất và đẫm máu nhất trong lịch sử nhân loại, có sự tham gia của hơn 50 quốc gia và diễn ra trên đất liền, trên biển và trên không ở hầu hết các khu vực trên thế giới. Còn được gọi là Chiến tranh thế giới thứ 2, cuộc chiến này bắt nguồn một phần từ cuộc khủng hoảng kinh tế của Đại Suy thoái và những căng thẳng chính trị chưa được giải quyết sau khi Chiến tranh thế giới thứ 1 kết thúc.

Chiến tranh bùng nổ khi Đức Quốc xã xâm lược Ba Lan vào năm 1939 và lan rộng khắp toàn cầu cho đến năm 1945, khi Nhật Bản đầu hàng Hoa Kỳ sau khi hai quả bom nguyên tử được thả xuống Hiroshima và Nagasaki. Đến khi Chiến tranh thế giới thứ 2 kết thúc, ước tính khoảng 60 đến 80 triệu người đã thiệt mạng, bao gồm tới 55 triệu dân thường, và nhiều thành phố ở châu Âu và châu Á bị phá hủy hoàn toàn.

Trong số những người thiệt mạng có 6 triệu người Do Thái bị sát hại trong các trại tập trung của Đức Quốc xã, theo kế hoạch “Giải pháp cuối cùng” tàn bạo của Hitler, này được gọi là Holocaust. Di sản của cuộc chiến bao gồm sự ra đời của Liên Hợp Quốc với vai trò duy trì hòa bình và các xung đột địa chính trị dẫn đến Chiến tranh Lạnh.

Tại sao chiến tranh thế giới thứ 2 bùng nổ?

Sự tàn phá nặng nề của Thế chiến I đã làm bất ổn châu Âu nghiêm trọng, và Chiến tranh thế giới thứ 2 phần nào bắt nguồn từ những vấn đề chưa được giải quyết sau cuộc xung đột này. Tình trạng bất ổn chính trị và kinh tế ở Đức, cùng với sự oán giận đối với những điều khoản khắc nghiệt của Hiệp ước Versailles, đã tạo điều kiện cho Adolf Hitler và Đảng Quốc xã lên nắm quyền.

Ngay từ năm 1923, trong cuốn Mein Kampf (Cuộc đấu tranh của tôi), Hitler đã dự đoán về một cuộc chiến tranh toàn châu Âu dẫn đến “sự tiêu diệt của người Do Thái tại Đức.” Sau khi trở thành Thủ tướng Đức vào năm 1933, ông nhanh chóng củng cố quyền lực, tự phong làm Führer (lãnh tụ tối cao) vào năm 1934.

Hitler, bị ám ảnh bởi ý tưởng về sự vượt trội của chủng tộc Đức “Aryan,” cho rằng chiến tranh là cách duy nhất để mở rộng “Lebensraum” (không gian sinh tồn). Vào giữa thập niên 1930, ông bí mật tái vũ trang Đức, vi phạm Hiệp ước Versailles. Sau đó, Hitler ký các liên minh với Ý và Nhật Bản chống lại Liên Xô, chiếm đóng Áo năm 1938 và sáp nhập Tiệp Khắc vào năm 1939.

Trong khi đó, Hoa Kỳ và Liên Xô bận rộn với các vấn đề nội bộ, còn Pháp và Anh, vốn kiệt quệ sau Thế chiến I, không sẵn sàng đối đầu, dẫn đến việc hành động xâm lược của Hitler không bị ngăn chặn.

Bùng nổ chiến tranh thế giới thứ 2

Vào cuối tháng 8 năm 1939, Adolf Hitler và lãnh đạo Liên Xô Joseph Stalin ký Hiệp ước Bất tương xâm Đức-Liên Xô, gây ra làn sóng lo ngại tại London và Paris. Kế hoạch của Hitler là xâm lược Ba Lan, quốc gia được Anh và Pháp cam kết bảo vệ quân sự. Hiệp ước với Stalin giúp Hitler tránh được cuộc chiến trên hai mặt trận, đồng thời nhận sự hỗ trợ từ Liên Xô trong việc chinh phục và chia cắt Ba Lan.

Ngày 1 tháng 9 năm 1939, Đức tấn công Ba Lan từ phía tây, và hai ngày sau, Anh cùng Pháp tuyên chiến với Đức, mở đầu Chiến tranh thế giới thứ 2. Đến ngày 17 tháng 9, Liên Xô xâm lược Ba Lan từ phía đông. Dưới áp lực từ cả hai phía, Ba Lan nhanh chóng thất thủ, và đến đầu năm 1940, Đức và Liên Xô chia nhau kiểm soát lãnh thổ nước này theo thỏa thuận bí mật kèm Hiệp ước.

Sau đó, Stalin tiến hành chiếm đóng các quốc gia Baltic (Estonia, Latvia và Lithuania) và đánh bại Phần Lan trong Chiến tranh Liên Xô-Phần Lan. Trên mặt trận phía tây, các hoạt động quân sự tạm lắng, được báo chí gọi là “cuộc chiến giả”. Tuy nhiên, trên biển, hải quân Anh và Đức giao chiến ác liệt, trong khi tàu ngầm U-boat Đức tấn công các tàu hàng đến Anh, đánh chìm hơn 100 tàu chỉ trong bốn tháng đầu của cuộc chiến.

Chiến tranh thế giới thứ 2 diễn ra ở phương Tây (1940-1941)

Ngày 9 tháng 4 năm 1940, Đức Quốc xã đồng thời xâm lược Na Uy và chiếm đóng Đan Mạch, mở màn cho các chiến dịch lớn ở Tây Âu. Ngày 10 tháng 5, quân Đức phát động “chiến tranh chớp nhoáng” (blitzkrieg) qua Bỉ và Hà Lan, nhanh chóng vượt sông Meuse và phá vỡ phòng tuyến Maginot tại Sedan. Hệ thống phòng thủ được coi là bất khả xâm phạm của Pháp nhanh chóng sụp đổ khi quân Đức tiến vào hậu phương.

Lực lượng Viễn chinh Anh (BEF) rút lui qua Dunkirk vào cuối tháng 5, trong khi quân Pháp tiếp tục kháng cự nhưng thất bại. Ngày 10 tháng 6, Ý tuyên chiến với Pháp và Anh, liên minh với Đức trong Hiệp ước Thép. Ngày 14 tháng 6, quân Đức chiếm Paris; chính phủ mới của Thống chế Philippe Pétain tại Vichy ký đình chiến, chia Pháp thành hai khu vực: một dưới sự chiếm đóng của Đức, khu còn lại do chính phủ Vichy quản lý.

Hitler chuyển hướng sang Anh, thực hiện chiến dịch không kích kéo dài từ tháng 9 năm 1940 đến tháng 5 năm 1941, được gọi là “Blitz.” Cuộc tấn công gây tổn thất lớn về dân thường và cơ sở hạ tầng, nhưng Không quân Hoàng gia Anh (RAF) đã giành chiến thắng trong Trận chiến nước Anh, buộc Hitler hoãn kế hoạch xâm lược. Trong bối cảnh Anh đối mặt với áp lực lớn, Thủ tướng Winston Churchill nhận được viện trợ quan trọng từ Mỹ thông qua Đạo luật Cho vay-Cho thuê đầu năm 1941.

Hitler vs Stalin đối đầu: Chiến dịch Barbarossa (1941-42)

Đầu năm 1941, Hungary, Romania và Bulgaria gia nhập phe Trục, tạo điều kiện cho quân Đức xâm lược Nam Tư và Hy Lạp vào tháng 4. Mục tiêu thực sự của Hitler là xâm lược Liên Xô, với chiến dịch mang tên Barbarossa, nhằm chiếm đoạt lãnh thổ rộng lớn để cung cấp “Lebensraum” (không gian sống) cho “chủng tộc thượng đẳng” Đức. Đồng thời, kế hoạch “Giải pháp cuối cùng” nhằm tiêu diệt người Do Thái được triển khai, dẫn đến cái chết của hơn 4 triệu người trong các trại tử thần ở Ba Lan.

Ngày 22 tháng 6 năm 1941, chiến dịch Barbarossa bắt đầu. Mặc dù quân Liên Xô sở hữu nhiều xe tăng và máy bay hơn, nhưng yếu tố bất ngờ và công nghệ lạc hậu đã giúp quân Đức tiến sát Moskva vào tháng 7. Tuy nhiên, mâu thuẫn giữa Hitler và các chỉ huy cùng mùa đông khắc nghiệt khiến chiến dịch bị đình trệ vào tháng 10, khi Liên Xô phản công và bảo vệ thành công thủ đô của mình.

Chiến tranh thế giới thứ 2 diễn ra tại Thái Bình Dương (1941-1943)

Khi Anh đối đầu với Đức tại châu Âu, Hoa Kỳ trở thành lực lượng chính để đối phó với sự bành trướng của Nhật Bản. Đến cuối năm 1941, Nhật mở rộng chiến tranh với Trung Quốc và chiếm các thuộc địa châu Âu ở Viễn Đông. Ngày 7 tháng 12 năm 1941, 360 máy bay Nhật tấn công bất ngờ vào căn cứ hải quân Trân Châu Cảng, khiến hơn 2.300 binh sĩ Mỹ thiệt mạng. Cuộc tấn công đã thúc đẩy Mỹ tham gia Chiến tranh thế giới thứ 2, với Quốc hội tuyên chiến vào ngày 8 tháng 12. Đức và các đồng minh phe Trục ngay sau đó tuyên chiến với Mỹ.

Tháng 6 năm 1942, Mỹ giành chiến thắng tại trận Midway, đánh dấu bước ngoặt tại Thái Bình Dương. Từ tháng 8 năm 1942 đến tháng 2 năm 1943, Đồng minh thắng loạt trận tại Guadalcanal, giúp đảo chiều cuộc chiến. Đến giữa năm 1943, chiến lược “nhảy đảo” được triển khai, Đồng minh dần tiến gần hơn tới mục tiêu cuối cùng: xâm lược đất liền Nhật Bản.

Hướng tới chiến thắng của quân Đồng minh trong Thế chiến thứ hai (1943-45)

Năm 1943, quân Đồng minh giành thắng lợi ở Bắc Phi, đánh bại quân Ý và Đức, mở đường cho cuộc xâm lược Sicily và Italy. Chính phủ Mussolini sụp đổ vào tháng 7/1943, nhưng giao tranh với quân Đức tại Italy kéo dài đến năm 1945.

Trên Mặt trận phía Đông, Liên Xô kết thúc trận Stalingrad vào tháng 1/1943 với chiến thắng, buộc quân Đức đầu hàng sau khi thiếu thốn lương thực, thuốc men và chịu mùa đông khắc nghiệt.

Ngày 6/6/1944, “D-Day,” Đồng minh bắt đầu cuộc đổ bộ lớn vào Normandy, Pháp, với 156.000 lính Anh, Canada và Mỹ. Quân Liên Xô tiến sâu vào Đông Âu, trong khi Hitler phát động cuộc phản công cuối cùng tại Ardennes (12/1944 – 1/1945) nhưng thất bại.

Tháng 2/1945, Đồng minh ném bom dữ dội, mở đường cho cuộc tấn công vào Đức. Đức đầu hàng ngày 8/5/1945, sau khi Hitler tự sát ngày 30/4 trong hầm trú ẩn ở Berlin, khép lại chiến thắng của Đồng minh trong Chiến tranh thế giới thứ 2.

Chiến tranh thế giới thứ 2 kết thúc (1945)

Tại Hội nghị Potsdam (7-8/1945), Tổng thống Mỹ Harry S. Truman, Thủ tướng Anh Winston Churchill và lãnh đạo Liên Xô Joseph Stalin thảo luận về chiến tranh với Nhật Bản và hòa bình với Đức. Đức được chia thành bốn khu vực chiếm đóng do Liên Xô, Mỹ, Anh và Pháp kiểm soát. Về Đông Âu, Churchill và Truman nhượng bộ Stalin để đảm bảo sự hỗ trợ trong cuộc chiến chống Nhật.

Những tổn thất tại Iwo Jima (2/1945) và Okinawa (4-6/1945), cùng nỗi lo về cuộc xâm lược đất liền Nhật Bản, khiến Truman cho phép sử dụng bom nguyên tử. Bom được thả xuống Hiroshima và Nagasaki đầu tháng 8. Ngày 15/8, Nhật chấp nhận Tuyên bố Potsdam, và ngày 2/9, Tướng Douglas MacArthur Nhật Bản đầu hàng chính thức của Nhật trên tàu USS Missouri, kết thúc Chiến tranh thế giới thứ 2.

Hậu quả và thương vong trong chiến tranh thế giới thứ 2

Chiến tranh thế giới thứ 2 là cuộc xung đột quốc tế đẫm máu nhất lịch sử, cướp đi 60-80 triệu sinh mạng, trong đó 6 triệu người Do Thái bị sát hại trong Holocaust. Dân thường chiếm 50-55 triệu người thiệt mạng, còn quân đội chiếm 21-25 triệu. Hàng triệu người khác bị thương, mất nhà cửa và tài sản.

Di sản của chiến tranh bao gồm sự lan rộng của chủ nghĩa cộng sản từ Liên Xô sang Đông Âu và chiến thắng tại Trung Quốc, cùng với sự dịch chuyển quyền lực toàn cầu từ châu Âu sang Hoa Kỳ và Liên Xô, đặt nền móng cho Chiến tranh Lạnh.

Lời kết

Qua bài viết, Pywar hy vọng mang đến cái nhìn toàn diện về Chiến tranh thế giới thứ 2, cuộc xung đột lớn nhất lịch sử với hơn 60 triệu người thiệt mạng, bao gồm 6 triệu người Do Thái trong Holocaust. Chiến tranh bùng nổ từ bất ổn sau Thế chiến I, lan rộng toàn cầu từ năm 1939 đến 1945, với các sự kiện nổi bật như chiến dịch Barbarossa, D-Day, và bom nguyên tử. Hậu quả đã thay đổi cấu trúc quyền lực, dẫn đến sự ra đời của Liên Hợp Quốc và Chiến tranh Lạnh, để lại bài học sâu sắc về hòa bình và nhân loại.

Biên dịch nội dung: Lê Tuấn

Nguồn: History – World War II