Tóm lược toàn diện chiến dịch lịch sử Tết Mậu Thân 1968

Cuộc Tấn công Tết Mậu Thân 1968 là chiến dịch phối hợp của Bắc Việt, tấn công hơn 100 mục tiêu ở miền Nam nhằm kích động nổi dậy và giảm can thiệp của Mỹ. Dù bị tổn thất nặng, chiến dịch đã giành thắng lợi chiến lược, làm lung lay niềm tin công chúng Mỹ, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong Chiến tranh Việt Nam và khởi đầu cho quá trình Mỹ rút quân. Trong bài viết này, Pywar mang đến góc nhìn toàn diện về sự kiện lịch sử này từ bối cảnh, diễn biến đến tác động chiến lược.

Tấn công Tết Mậu Thân 1968 là gì?

Tết Nguyên Đán, lễ kỷ niệm năm mới âm lịch, là ngày lễ quan trọng nhất trong năm của người Việt Nam. Trong những năm trước, Tết thường là dịp để hai phe trong Chiến tranh Việt Nam – miền Nam Việt Nam và miền Bắc Việt Nam (cùng lực lượng đồng minh cộng sản tại miền Nam, Việt Cộng) – tạm thời đình chiến không chính thức.

Tuy nhiên, vào đầu năm 1968, Tổng tư lệnh quân đội Bắc Việt, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, đã chọn ngày 31 tháng 1 làm thời điểm phát động một cuộc tấn công phối hợp bất ngờ nhằm phá vỡ thế bế tắc trong Chiến tranh Việt Nam. Tướng Giáp, phối hợp với Chủ tịch Hồ Chí Minh, tin rằng các cuộc tấn công sẽ khiến lực lượng Quân đội Việt Nam Cộng hòa (ARVN) tan rã, đồng thời kích động sự bất mãn và nổi dậy trong dân chúng miền Nam Việt Nam.

Hơn nữa, tướng Giáp cho rằng liên minh giữa miền Nam Việt Nam và Hoa Kỳ vốn đã không vững chắc. Ông hy vọng rằng chiến dịch này sẽ tạo ra mâu thuẫn lớn hơn giữa hai bên, buộc các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ từ bỏ việc bảo vệ miền Nam Việt Nam.

Bạn có biết? Vào tháng 2 năm 1968, ngay sau Tấn công Tết Mậu Thân 1968, nhà báo truyền hình nổi tiếng Walter Cronkite, người được biết đến với quan điểm trung lập và khách quan về diễn biến của cuộc chiến, đã tuyên bố rằng: “Có vẻ ngày càng chắc chắn hơn rằng kinh nghiệm đau thương ở Việt Nam sẽ kết thúc trong một thế bế tắc.”

Tuyên bố này đã gây chấn động dư luận Hoa Kỳ. Tổng thống Lyndon B. Johnson được cho là đã nói với một trợ lý: “Nếu tôi đã mất Cronkite, tôi cũng mất luôn niềm tin của nước Mỹ.”

Khe Sanh bị tấn công

Để chuẩn bị cho chiến dịch Tấn công Tết Mậu Thân, Đại tướng Võ Nguyên Giáp và quân đội Nhân dân Việt Nam (PAVN) đã phát động một loạt các cuộc tấn công vào mùa thu năm 1967 nhằm vào các đồn lẻ của Mỹ ở vùng cao nguyên miền Trung Việt Nam và dọc theo biên giới Lào – Campuchia.

Ngày 21 tháng 1 năm 1968, lực lượng PAVN bắt đầu một trận pháo kích quy mô lớn vào đồn lính thủy đánh bộ Hoa Kỳ tại Khe Sanh, nằm trên trục đường chính từ miền Bắc Việt Nam vào Lào. Khi Tổng thống Lyndon B. Johnson và Tướng William Westmoreland dồn mọi sự chú ý vào việc bảo vệ Khe Sanh, Đại tướng Giáp đã sẵn sàng triển khai 70.000 binh lính để thực hiện mục tiêu chính của mình: Tấn công Tết Mậu Thân 1968.

Tấn công Tết Mậu Thân bắt đầu

Rạng sáng ngày 30 tháng 1 năm 1968, lực lượng Việt Cộng tấn công vào 13 thành phố ở miền Trung Nam Việt Nam, ngay khi nhiều gia đình bắt đầu đón Tết Nguyên Đán.

Chỉ 24 giờ sau, lực lượng Quân đội Nhân dân Việt Nam (PAVN) và Việt Cộng tiếp tục nhắm vào hàng loạt mục tiêu khác trên khắp miền Nam, bao gồm các thành phố, thị trấn, tòa nhà chính phủ, và căn cứ quân sự của Mỹ hoặc ARVN. Tổng cộng, có hơn 120 cuộc tấn công diễn ra trên khắp Nam Việt Nam.

Trong một cuộc tấn công táo bạo vào Đại sứ quán Mỹ ở Sài Gòn, một trung đội Việt Cộng đã xâm nhập vào sân bên trong tòa nhà trước khi bị lực lượng Mỹ tiêu diệt. Hình ảnh về vụ tấn công, cùng với những tổn thất ban đầu của Mỹ, đã làm chấn động dư luận Hoa Kỳ và quốc tế khi được phát sóng trên truyền hình.

Mặc dù tướng Giáp đã đạt được yếu tố bất ngờ, lực lượng của ông bị dàn trải quá mỏng trong chiến dịch tham vọng này. Kết quả, quân đội Mỹ và ARVN đã phản công thành công, gây tổn thất nặng nề cho lực lượng Việt Cộng.

Trận chiến Huế

Cuộc chiến đặc biệt ác liệt diễn ra tại thành phố Huế, nằm trên sông Hương, cách biên giới giữa miền Bắc và miền Nam Việt Nam khoảng 50 dặm về phía nam.

Trận chiến Huế kéo dài hơn ba tuần sau khi lực lượng PAVN và Việt Cộng tấn công thành phố vào ngày 31 tháng 1 năm 1968, dễ dàng áp đảo các lực lượng chính phủ và chiếm quyền kiểm soát khu thành cổ.

Trong thời gian chiếm đóng Huế, binh lính Việt Cộng tiến hành lục soát từng nhà, bắt giữ các công chức, lãnh đạo tôn giáo, giáo viên và dân thường có liên hệ với lực lượng Mỹ hoặc chính quyền miền Nam. Những người bị cáo buộc là “phản cách mạng” này đã bị hành quyết và chôn trong các hố chôn tập thể.

Ngày 26 tháng 2, sau khi giành lại quyền kiểm soát thành phố, lực lượng Mỹ và ARVN phát hiện hơn 2.800 thi thể, cùng với khoảng 3.000 người mất tích, trong khi nhiều ngôi chùa, cung điện và các di tích lịch sử bị phá hủy nghiêm trọng.

Giao tranh ác liệt nhất diễn ra tại khu thành cổ, nơi lực lượng Bắc Việt chiến đấu quyết liệt để giữ vững vị trí trước hỏa lực vượt trội của Mỹ. Cảnh tượng tàn khốc, được ghi lại bởi nhiều đoàn truyền hình, cho thấy gần 150 lính thủy đánh bộ Mỹ và khoảng 400 binh sĩ miền Nam thiệt mạng trong trận chiến.

Về phía Bắc Việt, ước tính 5.000 binh sĩ đã thiệt mạng, phần lớn do các cuộc không kích và pháo kích của Mỹ.

“Những gì tôi chứng kiến có lẽ là trận chiến ác liệt nhất trên bộ trong suốt nhiều ngày, so với bất kỳ thời điểm nào khác của chiến tranh,” Howard Prince, một đại úy quân đội Mỹ, chia sẻ với NPR. “Chúng tôi không biết địch ở đâu, thậm chí không biết hướng nào,” Mike Downs, một đại úy lính thủy đánh bộ, nói thêm.

Tác động của Tấn công Tết Mậu Thân 1968

Mặc dù gây ra tổn thất nặng nề về nhân mạng và không khơi dậy được cuộc nổi dậy lớn tại miền Nam Việt Nam, Tấn công Tết Mậu Thân 1968 vẫn được coi là một thành công chiến lược của miền Bắc Việt Nam.

Trước Tết, Tướng William Westmoreland và các quan chức trong chính quyền Tổng thống Lyndon B. Johnson từng tuyên bố rằng cuộc chiến đang đến hồi kết. Tuy nhiên, sau cuộc tấn công, mọi người nhận ra rằng một cuộc chiến dài hơi vẫn còn ở phía trước, làm lung lay niềm tin vào khả năng chiến thắng trong cuộc Chiến tranh Lạnh.

Tướng Westmoreland thậm chí yêu cầu điều động hơn 200.000 binh sĩ mới để tổ chức phản công hiệu quả một hành động mà nhiều người Mỹ xem là biểu hiện của sự tuyệt vọng.

“Bạn từng nghe những báo cáo màu hồng từ Tướng William Westmoreland, vị chỉ huy của Mỹ tại Việt Nam,” Mark Bowden, tác giả cuốn sách Hue 1968, chia sẻ với NPR. “Ông ta đảm bảo với người dân Mỹ rằng chiến tranh sắp kết thúc, rằng kẻ thù chỉ có khả năng thực hiện những cuộc phục kích nhỏ lẻ ở các vùng xa xôi.”

Phong trào phản chiến ngày càng mạnh mẽ

Khi làn sóng phản đối chiến tranh Việt Nam tại Mỹ ngày càng lan rộng, một số cố vấn của Tổng thống Lyndon B. Johnson, từng ủng hộ việc tăng cường quân sự tại Việt Nam (bao gồm Clark Clifford, người sắp trở thành Bộ trưởng Quốc phòng), bắt đầu kêu gọi giảm bớt sự can dự của Mỹ.

Ngày 31 tháng 3 năm 1968, Tổng thống Johnson, trước áp lực nặng nề, tuyên bố giới hạn việc ném bom miền Bắc Việt Nam ở khu vực phía nam vĩ tuyến 20 (bảo vệ 90% lãnh thổ do cộng sản kiểm soát) và kêu gọi đàm phán để chấm dứt chiến tranh. Đồng thời, ông thông báo sẽ không tái tranh cử vào tháng 11 cùng năm.

Mặc dù các cuộc hòa đàm kéo dài thêm 5 năm, trong đó số binh sĩ Mỹ tử trận còn cao hơn các năm trước đó, quyết định của Johnson ngừng leo thang sau Tấn công Tết Mậu Thân đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong sự tham gia của Mỹ vào chiến tranh Việt Nam.

Lời kết

Tấn công Tết Mậu Thân 1968 là bước ngoặt quan trọng trong Chiến tranh Việt Nam. Dù chịu tổn thất nặng nề, Bắc Việt vẫn đạt thắng lợi chiến lược, làm lung lay niềm tin của công chúng Mỹ và lãnh đạo Hoa Kỳ. Từ các cuộc tấn công táo bạo vào hơn 100 mục tiêu, như Khe Sanh và Đại sứ quán Mỹ tại Sài Gòn, đến trận chiến ác liệt tại Huế, chiến dịch đã phơi bày thực tế khốc liệt của cuộc chiến.