6 loại trực thăng vận biểu tượng được Mỹ triển khai trong Chiến tranh Việt Nam

Chiến tranh Việt Nam thường được gọi là “Cuộc chiến của trực thăng vận.” Mặc dù trực thăng chỉ đóng vai trò hạn chế trong Thế Chiến II và Chiến tranh Triều Tiên chủ yếu phục vụ nhiệm vụ di tản y tế (“medevac”) – nhưng tại Việt Nam, trực thăng lại tham gia vào hầu hết mọi khía cạnh của cuộc chiến: vận chuyển quân, trinh sát, vận chuyển trang thiết bị, tìm kiếm và cứu hộ, cũng như cung cấp hỏa lực trên không yểm trợ bộ binh.

Tất cả các binh chủng của quân đội Hoa Kỳ đều sử dụng trực thăng trong Chiến tranh Việt Nam. Tổng cộng, gần 12.000 chiếc trực thăng đã được triển khai và hơn 5.000 chiếc bị phá hủy.

“The Army went through helicopters at a ferocious pace during the Vietnam War,” Robert Mitchell giám đốc Bảo tàng Hàng không Quân đội Hoa Kỳ tại Fort Novosel cho biết. Ông nói thêm rằng những phi công trẻ (nhiều người chỉ mới 19 hoặc 20 tuổi) là lực lượng đảm nhận “công việc nguy hiểm nhất” trong chiến tranh.

Trực thăng như Bell UH-1 “Iroquois” (thường được biết đến nhiều hơn với biệt danh “Huey”) trở nên phổ biến đến mức gần như ở khắp các cánh rừng và ruộng lúa ở Đông Nam Á dòng Huey đã ghi nhận hơn 10 triệu giờ bay. Điều này khiến “Huey” trở thành biểu tượng gắn liền với Chiến tranh Việt Nam. Trong bài viết dưới đây Pywar chia sẻ sáu mẫu trực thăng nổi bật nhất trong cuộc xung đột này.

Bell UH-1 Iroquois, “Huey” – Biểu tượng của trực thăng vận

Ký hiệu “UH” trong tên gọi Bell UH-1 có nghĩa là “utility helicopter” (trực thăng đa dụng), và không một loại máy bay nào trong Chiến tranh Việt Nam được sử dụng phổ biến hơn Huey – “chú ngựa thồ” đa năng này.

Những chiếc Huey đầu tiên đến Việt Nam vào cuối những năm 1950 để thực hiện các nhiệm vụ di tản y tế (medevac), thường được gọi là “dustoff”, hỗ trợ cho các cố vấn quân sự Mỹ. Tuy nhiên, không mất nhiều thời gian để Lục quân nhận ra tiềm năng của Huey với tư cách một loại “máy bay chiến đấu” mới cho một hình thái chiến tranh hoàn toàn mới. Tại Fort Benning, các chiến lược gia quân sự đã phát triển khái niệm “air assault” một phi đội trực thăng gồm các trực thăng chở quân và trực thăng vũ trang, có thể đưa chiến trận đến những địa điểm xa xôi nhất.

Khác với các loại trực thăng thời Chiến tranh Triều Tiên được trang bị động cơ đốt trong, Huey và các mẫu trực thăng cùng thời Chiến tranh Việt Nam đã dùng động cơ phản lực tuốc-bin trục (turboshaft engines) để vận hành cánh quạt, giúp trực thăng nhẹ hơn, nhanh hơn và mạnh mẽ hơn rất nhiều. Khi cuộc chiến tiến triển, Lục quân Mỹ đặt mua các mẫu Huey lớn hơn để chở quân (gọi là “Slicks”) và dòng Huey tấn công được trang bị tên lửa điều khiển bằng cần lái (joystick) cùng súng máy hạng nặng.

Theo Mitchell, sự kết hợp giữa trực thăng Slicks chở quân và một tiểu đoàn Huey vũ trang yểm trợ từ trên không quả là “một cặp bài trùng hoàn hảo”. Nhờ có nhiều phiên bản Huey với chức năng chuyên biệt, Lục quân Mỹ có thể đưa các đơn vị lính được trang bị đầy đủ vũ khí tiến thẳng vào khu vực giao tranh, được bảo vệ bởi hỏa lực mạnh mẽ từ trên cao.

Bell AH-1G Cobra, “Snake” – Sát thủ trên không của Chiến tranh Việt Nam

Trong khi các phiên bản Huey cải tiến có thể hoạt động như những trực thăng vũ trang hiệu quả, chúng vốn không được thiết kế chuyên biệt cho nhiệm vụ tấn công. Tại trụ sở của Bell, các kỹ sư đã tái định hình Huey như một loại máy bay chiến đấu thực thụ. Kết quả là Bell AH-1G “Cobra,” thường được biết đến với biệt danh “Snake” trong Chiến tranh Việt Nam.

Ký hiệu AH có nghĩa là “attack helicopter” (trực thăng tấn công), và dòng Cobra sở hữu hỏa lực xứng tầm. Cobra được vận hành bởi hai binh sĩ, tương tự như máy bay tiêm kích thời Thế Chiến II. Phi công chính ngồi phía sau, có thể bắn hàng chục quả rocket từ các bệ phóng gắn trên cánh. Phía trước, phi công phụ điều khiển tháp súng dưới mũi (gọi là “chin turret”), được trang bị súng minigun và súng phóng lựu.

Trong một cuộc air assault, theo lời Mitchell, đội Cobra sẽ bay lên trước chúng có thể di chuyển ổn định ở vận tốc 120 knot (tương đương gần 140 dặm/giờ) và tung hỏa lực yểm trợ, dọn bãi đáp cho các trực thăng chở quân. Nếu một sĩ quan chỉ huy dưới mặt đất bị địch khai hỏa, họ sẽ “thả khói” (quả lựu đạn khói) và gọi Cobra đến để dập tắt mối đe dọa.

“Bạn phải biết rằng binh sĩ dưới mặt đất rất yêu thích Cobra,” Mitchell nói.

Hughes OH-6 Cayuse, “Loach” – Trinh sát hàng đầu và nhiệm vụ nguy hiểm nhất

Ký hiệu OH là viết tắt của “observation helicopter” (trực thăng trinh sát), nhưng đừng để cái tên này đánh lừa; việc lái một chiếc OH-6 chính là công việc nguy hiểm nhất ở Việt Nam. Được gọi thân mật là “Loach” (rút gọn từ “light observation helicopter”), OH-6 Cayuse chủ yếu thực hiện nhiệm vụ trinh sát, tức là sẵn sàng “đi tìm rắc rối,” như Mitchell chia sẻ. “Và nếu bạn đi tìm rắc rối, thường thì bạn sẽ gặp nó.”

OH-6 thường được triển khai cùng với dòng AH-1 Cobra trong những nhiệm vụ được gọi là “hunter-killer.” Trực thăng Loach sẽ bay sát tán rừng để tìm kiếm dấu vết của quân địch. Phi công Loach bay thấp đến mức họ có thể phát hiện dấu chân còn mới hoặc mẩu thuốc lá còn cháy dở dưới mặt đất. Tuy nhiên, họ cũng trở thành mục tiêu dễ bị bắn hạ và thường phải dựa vào phản xạ cực nhanh (cộng thêm may mắn) để tránh thảm họa.

Khi đã xác định được vị trí của địch, trực thăng Cobra sẽ lao xuống và khai hỏa tấn công.

Boeing CH-47 Chinook – “Cỗ máy vận tải” song rotor huyền thoại

Bên cạnh dòng Huey, trực thăng Chinook với thiết kế hai rotor song song là một trong những hình ảnh mang tính biểu tượng nhất của Chiến tranh Việt Nam.

Ký hiệu CH có nghĩa là “cargo helicopter” (trực thăng vận tải), và Chinook được thiết kế để chở khối lượng hàng hóa đáng kinh ngạc. Mẫu Chinook lớn nhất hoạt động ở Việt Nam có tải trọng cất cánh tối đa lên đến 46.000 pound. Trong những ngày cuối của cuộc chiến, một chiếc Chinook thậm chí đã di tản cùng lúc 147 người tị nạn Việt Nam Cộng hòa.

Khi tham gia chiến đấu, Chinook có thể chở 55 binh sĩ cùng hàng ngàn pound vũ khí nặng và nhu yếu phẩm. Trực thăng này có một cửa chở hàng lớn và cơ động ở phía đuôi, giúp việc bốc dỡ trang thiết bị và binh lính được diễn ra nhanh chóng, thuận tiện.

Sikorsky HH-3E, “Jolly Green Giant” – Trực thăng cứu hộ chiến đấu hiện đại bậc nhất

Đúng như biệt danh “Jolly Green Giant,” đây là mẫu trực thăng tìm kiếm và cứu hộ chiến đấu (combat search-and-rescue) tối tân nhất của Không quân Hoa Kỳ trong thời Chiến tranh Việt Nam. Loại máy bay chuyên dụng này phải thỏa mãn hai yêu cầu quan trọng: khả năng bay đường dài để tiếp cận binh sĩ gặp nạn và khả năng tự vệ trước hỏa lực mạnh của đối phương.

Để nâng cao thời gian bay, Jolly Green Giant trở thành dòng trực thăng đầu tiên có thể tiếp nhiên liệu trên không. Về khả năng chiến đấu, mỗi chiếc được trang bị hai súng máy M60, lớp giáp bảo vệ hạng nặng và thùng nhiên liệu tự hàn kín (self-sealing fuel tank).

Tuy nhiên, có lẽ tính năng dễ nhận biết nhất của Jolly Green Giant chính là tời cứu hộ (rescue hoist), thiết bị hạ các nhân viên cứu hộ gan dạ xuống mặt đất để giải cứu, thường xuyên phải đối mặt với hỏa lực dày đặc của địch.

“Bất cứ phi công nào bay ở Việt Nam cũng phải cực kỳ can đảm, nhưng những người thực hiện các nhiệm vụ cứu hộ như thế này còn gan dạ hơn,” Mitchell chia sẻ. “Vì khi đang cố gắng kéo ai đó lên, bạn gần như trở thành mục tiêu cố định.”

Sikorsky S-64 Skycrane – “Cẩu bay” siêu trọng giữa bầu trời

Dòng Chinook hai rotor vốn đã lớn và ấn tượng, nhưng ngay cả “gã khổng lồ” vận tải đó cũng chỉ được xếp vào loại trực thăng “medium-lift” (tải trọng trung bình). Để nâng những hàng hóa cực nặng, như máy bay chiến đấu bị bắn rơi hoặc các container vận chuyển đầy hàng hóa, Lục quân Hoa Kỳ đã sử dụng đến Sikorsky Skycrane.

Skycrane sở hữu cấu trúc thân “stick,” nghĩa là không có khoang chở hàng nội bộ. Khi không mang hàng hóa bên ngoài, chiếc trực thăng này trông giống như một “con muỗi cơ khí” khổng lồ. Tuy nhiên, với 6 cánh quạt, đường kính mỗi cánh là 72 foot (khoảng 22 mét) và một hệ thống tời có thể nâng 20.000 pound, rất ít thứ có thể làm khó được Skycrane.

“The Skycrane was primarily used to recover other aircraft,” Mitchell chia sẻ. “Nếu một máy bay hoặc trực thăng bị bắn rơi xuống cánh đồng lúa, họ sẽ cử một nhóm DART (đội xử lý và khắc phục sự cố máy bay) cùng Skycrane tới và cẩu thiết bị bị rơi về.”

Ngoài ra, Skycrane cũng có thể nâng một “pod” chở quân di động với sức chứa tới 90 binh sĩ một giải pháp sáng tạo để vận chuyển quân số lớn đến hoặc rời khỏi khu vực tác chiến.

Lời kết

Nhìn lại Chiến tranh Việt Nam, không thể phủ nhận tầm quan trọng của trực thăng vận: từ di tản y tế đến tiếp vận, trinh sát và yểm trợ hỏa lực. Huey, Cobra, Loach, Chinook, Jolly Green Giant, Skycrane chính là những “biểu tượng thép” kiến tạo một kiểu chiến tranh mới, nơi tốc độ và linh hoạt là then chốt. Những phi công trẻ, đôi khi chỉ mười chín đôi mươi, vẫn gan dạ đối mặt hỏa lực. Pywar hy vọng nội dung này giúp bạn hiểu hơn về sức mạnh quân sự và tinh thần quả cảm của thế hệ ấy, khi họ biến động cơ thành biểu tượng bất diệt của lòng dũng cảm.

Biên dịch nội dung: Lê Tuấn

Nguồn: history.com – 6 Iconic Helicopters Deployed in the Vietnam War