English
Chiến tranh Hoa Hồng là chuỗi các cuộc nội chiến đẫm máu nhằm tranh giành ngôi vua nước Anh giữa hai dòng họ hoàng gia đối lập: Nhà York và Nhà Lancaster. Cả hai đều thuộc hoàng tộc Plantagenet lâu đời. Các cuộc chiến kéo dài từ năm 1455 đến 1485 và được gọi là Chiến tranh Hoa Hồng vì biểu tượng của Nhà York là hoa hồng trắng, còn biểu tượng của Nhà Lancaster là hoa hồng đỏ. Sau 30 năm đầy những toan tính chính trị, sự tàn phá khốc liệt và những khoảng thời gian hòa bình ngắn ngủi, cuộc chiến kết thúc với sự ra đời của một triều đại hoàng gia mới.
Vua Henry VI
Năm 1422, Henry VI lên ngôi vua nước Anh khi mới chỉ chín tháng tuổi, kế vị cha mình là Henry V.
Nhờ các cuộc chinh phạt quân sự của cha, Henry VI cũng trở thành vị vua bị tranh chấp ngai vàng tại Pháp. Năm 1445, Henry VI kết hôn với Margaret xứ Anjou, một phụ nữ Pháp đầy tham vọng và sắc sảo về chính trị, người có ảnh hưởng vượt trội hơn so với nhà vua.
Tuy nhiên, triều đình của Henry VI không được yên ổn. Ông ít quan tâm đến chính trị và được xem là một nhà cầm quyền yếu kém, điều này dẫn đến tình trạng vô pháp nghiêm trọng khắp vương quốc. Sự bất ổn này tạo điều kiện cho các quý tộc đầy tham vọng và những kẻ thao túng quyền lực âm mưu chống lại ông.
Richard xứ York
Sự thiếu lãnh đạo của Henry VI khiến ông gần như mất toàn bộ lãnh thổ tại Pháp. Cùng với sự tham nhũng, quản lý yếu kém trong chính quyền và gánh nặng thuế má, điều này đã dẫn đến cuộc nổi dậy của những người nông dân và chủ đất bất mãn từ Kent vào năm 1450.
Dưới sự lãnh đạo của Jack Cade, họ tiến về London và đưa ra danh sách yêu cầu mang tên “Khiếu nại của người dân nghèo Kent” gửi đến Henry.
Dù không chính thức đồng ý với yêu cầu, Henry được yêu cầu triệu hồi Richard xứ York từ Ireland về Anh. Là chắt của Vua Edward III, Richard xứ York có tuyên bố mạnh mẽ tranh giành ngai vàng Anh.
Sau một loạt cuộc xung đột, Henry đã đàn áp cuộc nổi dậy của Cade và ân xá cho những kẻ nổi loạn—ngoại trừ Jack Cade, người sau này chết vì vết thương chí mạng khi bị bắt.
Henry tin rằng Richard xứ York đứng sau cuộc nổi dậy (dù ít có bằng chứng cho thấy ông liên quan). Sự kình địch này đã tạo nên bối cảnh cho 30 năm chiến tranh giành quyền lực giữa các thế hệ nhà York và Lancaster.
Cơn Điên Loạn của Vua Henry VI
Đến năm 1452, Richard xứ York đã trở về Anh và xác định mục tiêu của mình là loại bỏ các cố vấn tham nhũng của Henry, đặc biệt là Edmund Beaufort, Công tước xứ Somerset. Richard tập hợp một đội quân và tiến về London, cam kết trung thành với Henry nhưng đồng thời buộc ông phải cách chức Somerset.
Tuy nhiên, Somerset vẫn giữ được vị trí của mình cho đến khi Henry trải qua cơn điên loạn đầu tiên vào năm 1454, khiến ông gần như bất động và không thể trị vì.
Trong thời gian Henry lâm bệnh, Richard được bổ nhiệm làm Lord Protector (Người Bảo Hộ) của Anh và ra lệnh giam giữ Somerset tại Tháp London. Tuy nhiên, chiến thắng này không trọn vẹn: vào năm 1453, Hoàng hậu Margaret sinh hạ Edward xứ Lancaster, người con trai duy nhất của Henry, làm suy yếu tuyên bố ngai vàng của Richard.
Vào tháng 2 năm 1455, Henry bất ngờ hồi phục sau cơn điên loạn. Richard và các bộ trưởng của ông bị đuổi khỏi triều đình, trong khi Somerset được phục hồi chức vụ.
Trận St. Albans
Ngày 22 tháng 5 năm 1455, Richard xứ York, cùng liên minh với Richard Neville, Bá tước xứ Warwick, đã tiến quân chống lại Henry tại St. Albans. Sau các cuộc đàm phán thất bại, trận chiến ngắn nhưng tàn khốc đã nổ ra trên các con phố của thị trấn, khiến Somerset thiệt mạng và Henry bị thương.
Nhà York bắt giữ Henry và Richard một lần nữa được bổ nhiệm làm Lord Protector (Người Bảo Hộ). Trong khi đó, Hoàng hậu Margaret cùng con trai nhỏ phải lánh nạn để bảo toàn mạng sống.
> Có thể bạn quan tâm: Chiến tranh Trăm Năm: Cuộc chiến khốc liệt giữa Anh và Pháp
Trận chiến Blore Heath
Khi Richard nắm giữ quyền lực một cách bấp bênh tại nước Anh, Hoàng hậu Margaret âm thầm tìm cách khôi phục ngai vàng cho Henry và bảo vệ quyền thừa kế của con trai bà. Lo ngại thời gian của mình không còn nhiều, Richard tập hợp một đội quân dưới sự chỉ huy của Lord Salisbury.
Quân đội của Salisbury chạm trán với đội quân lớn và được trang bị tốt của Margaret, do Lord Audley chỉ huy, tại Blore Heath ở Staffordshire vào ngày 23 tháng 9 năm 1459. Mặc dù bị áp đảo với tỷ lệ hai chọi một, phe York đã giành chiến thắng vang dội trước phe Lancastrian.
Các trận chiến tại Ludford Bridge và Northampton
Trận Ludford Bridge không diễn ra bằng vũ khí mà là cuộc đối đầu về ý chí và lòng can đảm. Đến mùa thu năm 1459, Henry VI và Hoàng hậu Margaret một lần nữa tập hợp một đội quân lớn, bao gồm cả nhiều binh sĩ York đào ngũ.
Richard của nhà York, Salisbury, Warwick và quân đội của họ rút về cầu Ludlow gần Ludford, Shropshire để đối đầu với quân đội của Henry. Tuy nhiên, vào đêm 12 tháng 10, nhiều binh sĩ York đã đào ngũ, buộc các lãnh đạo phải bỏ trốn; Richard đích thân chạy trốn về Ireland.
Tuy nhiên, Richard và các đồng minh không từ bỏ việc chống lại Henry và Margaret. Vào tháng 6 năm 1460, đồng minh của Richard là Warwick tiến vào London với hàng ngàn binh lính. Khi họ đối đầu với quân đội của Henry tại Northampton, chiến thắng dường như xa vời.
Nhưng không ngờ, một chỉ huy phe Lancastrian đã phản bội và cho phép quân của Warwick tiếp cận trại của Henry. Phe York dễ dàng giành chiến thắng, bắt giữ Henry, trong khi Hoàng hậu Margaret lại phải chạy trốn một lần nữa.
Trận chiến tại Wakefield
Khi kiểm soát được Henry VI, Richard của nhà York tự tuyên bố mình và các hậu duệ sẽ trở thành người kế vị của Henry. Henry đồng ý với điều kiện ông vẫn giữ vương miện cho đến cuối đời.
Thỏa thuận này được Quốc hội Anh thông qua với tên gọi Đạo luật Thỏa hiệp (Act of Accord). Tuy nhiên, Hoàng hậu Margaret đầy tham vọng không chấp nhận thỏa hiệp này, mà thay vào đó tập hợp một đội quân mới để chống lại phe York.
Richard dẫn quân tiến đánh quân đội của Margaret với ý định giải quyết dứt điểm vấn đề kế vị. Hai bên đối đầu tại Wakefield Green gần lâu đài Sandal. Tuy nhiên, mọi thứ đã không diễn ra như Richard dự tính. Ông bị giết trong trận chiến, và cái đầu bị chặt của ông được trưng bày với một chiếc vương miện giấy trên đó như một biểu tượng chế nhạo.
Trận chiến Towton
Sau cái chết của Richard, con trai ông, Edward, Bá tước March, kế vị cha mình và tiếp tục cuộc chiến chống lại phe Lancastrian.
Vào mùa đông năm 1461, Edward chỉ huy quân York đánh bại quân Lancastrian tại Trận Mortimer’s Cross. Tuy nhiên, vài tuần sau, quân York bị đánh bại thảm hại tại Trận St. Albans lần thứ hai, nơi Vua Henry VI được giải cứu và đoàn tụ với Hoàng hậu Margaret. Nhưng Edward không từ bỏ.
Tháng 3 năm 1461, Edward đối đầu với quân Lancastrian trong một cơn bão tuyết tại cánh đồng gần Towton, North Yorkshire. Được cho là hơn 50.000 binh sĩ đã tham gia trận đánh khốc liệt này, với khoảng 28.000 người thiệt mạng.
Trận Towton được xem là trận chiến đẫm máu nhất trong lịch sử Anh quốc trong một ngày. Quân York giành chiến thắng, buộc Henry VI, Margaret và con trai phải trốn sang Scotland, và Edward lên ngôi vua nước Anh.
Quyền lực thay đổi liên tục
Edward IV tuy giành được ngai vàng nhưng đã đánh giá thấp sự quyết tâm và tham vọng của Hoàng hậu bị phế truất Margaret. Với sự hỗ trợ từ các đồng minh tại Pháp, Margaret lật đổ Edward và khôi phục ngôi vị cho chồng mình, Henry VI, vào tháng 10 năm 1470.
Edward không chịu khuất phục. Sau khi lẩn trốn, ông tập hợp quân đội và giành chiến thắng trong các trận chiến tại Barnett và Tewkesbury. Tại Tewkesbury, con trai duy nhất của Henry và Margaret bị giết, còn cặp đôi hoàng gia bị bắt giam tại Tháp London. Ngai vàng nước Anh sau đó được trao lại cho Edward IV.
Ngày 21 tháng 5 năm 1471, Henry VI qua đời, được cho là vì đau buồn, mặc dù một số sử gia cho rằng ông bị Edward sát hại. Hoàng hậu Margaret sau đó được trả tự do và quay về Anjou, Pháp, nơi bà qua đời vào năm 1482.
Hoàng tử trong Tháp London
Vua Edward IV qua đời năm 1483, ngai vàng được truyền lại cho con trai trẻ tuổi của ông, Edward V. Richard III, em trai đầy tham vọng của Edward IV, được bổ nhiệm làm Người Bảo Hộ cho cháu mình. Tuy nhiên, ông đã âm mưu tuyên bố Edward V và em trai là con ngoài giá thú để chiếm ngai vàng.
Richard III thực hiện thành công kế hoạch của mình và được lên ngôi vào tháng 7 năm 1483.
Để loại bỏ các mối đe dọa đối với quyền lực, Richard giam giữ hai người cháu trai tại Tháp London, được cho là để bảo vệ họ. Tuy nhiên, khi cả hai cậu bé nay được gọi là Hoàng tử trong Tháp biến mất, Richard bị cáo buộc ra lệnh sát hại họ, khiến nhà vua nhanh chóng mất lòng tin từ thần dân.
Nhà Tudor
Khi quyền lực của Richard III dần lung lay, Henry Tudor thuộc phe Lancaster, với sự hỗ trợ từ Pháp và nhiều quý tộc, đã tuyên bố quyền thừa kế ngai vàng. Cuộc đối đầu giữa Henry và Richard diễn ra tại trận Bosworth vào ngày 22 tháng 8 năm 1485.
Sau một trận chiến ác liệt, Richard III bị giết. Truyền thuyết kể rằng vương miện của ông đã được đặt lên đầu Henry ngay tại nơi Richard ngã xuống. Henry được tuyên bố là Vua Henry VII.
Sau lễ đăng quang chính thức, Henry kết hôn với Elizabeth thuộc nhà York, nhằm hòa giải mối thù hận kéo dài giữa hai gia tộc Lancaster và York. Cuộc hôn nhân này kết thúc Chiến tranh Hoa Hồng và mở ra triều đại Tudor.
> Xem thêm: Trận Agincourt: Chiến thắng quan trọng trong chiến tranh Trăm năm
Lời kết
Qua nội dung trên về Chiến tranh Hoa Hồng, Pywar hy vọng đã mang đến cho bạn cái nhìn toàn diện về chuỗi sự kiện đầy biến động trong lịch sử nước Anh. Từ sự tranh giành quyền lực giữa nhà York và nhà Lancaster đến những trận chiến khốc liệt như St. Albans, Wakefield và Towton, cuộc chiến đã thay đổi cục diện chính trị và dẫn đến sự hình thành triều đại Tudor. Hy vọng bài viết giúp bạn hiểu rõ hơn về những nhân tố và sự kiện định hình lịch sử qua một trong những giai đoạn đầy kịch tính này.
Biên dịch nội dung: Lê Tuấn
Nguồn: history.com – Wars of the Roses
